Το τατουάζ δημιουργείται με την εισχώρηση μιας βελόνας στην εξωτερική στιβάδα του δέρματος και την έγχυση μελανιού στην περιοχή που βρίσκεται κάτω από αυτήν ώστε να σχηματιστεί ένα σχέδιο. Επειδή η ανώτερη στιβάδα του δέρματος –η επιδερμίδα– αναγεννάται διαρκώς, προκειμένου να διαρκέσει ένα τατουάζ, το μελάνι εισάγεται στη δεύτερη, βαθύτερη στιβάδα του δέρματος, το χόριο.

Το μόνιμο μακιγιάζ είναι παρόμοιο με τατουάζ και χρησιμοποιείται για τη δημιουργία σχεδίων που μοιάζουν με το μακιγιάζ. Για παράδειγμα, χρησιμοποιείται συνήθως με σκοπό να προσομοιάζει με το περίγραμμα ματιών (eye-liner) ή για τον τονισμό των χρωμάτων του δέρματος, του προσώπου, των χειλιών και των βλεφάρων.

Τα μελάνια για τατουάζ και για μόνιμο μακιγιάζ αποτελούν μείγματα διαφόρων χημικών προϊόντων. Ενδέχεται να περιέχουν επικίνδυνες ουσίες που προκαλούν αλλεργίες του δέρματος και άλλες πιο σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία, όπως γενετικές μεταλλάξεις και καρκίνο.

Οι χρωστικές των μελανιών μπορούν επίσης να μεταφερθούν από το δέρμα σε διάφορα όργανα, όπως οι λεμφαδένες και το ήπαρ. Ενίοτε, τα τατουάζ αφαιρούνται με λέιζερ που διασπά τις χρωστικές και άλλες ουσίες σε μικρότερα σωματίδια. Εάν τα τατουάζ περιέχουν επιβλαβείς χημικές ουσίες, η διαδικασία αφαίρεσής τους τις ελευθερώνει στον οργανισμό.

Δεδομένου ότι οι χημικές ουσίες που χρησιμοποιούνται στα μελάνια για τατουάζ και για μόνιμο μακιγιάζ μπορεί να παραμείνουν στον οργανισμό εφ’ όρου ζωής, υπάρχει και το ενδεχόμενο μακροχρόνιας έκθεσης του οργανισμού στα δυνητικά επιβλαβή συστατικά τους.

Το 2015, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ζήτησε από τον ECHA να αξιολογήσει τους κινδύνους για την υγεία από τις χημικές ουσίες που περιέχονται στα μελάνια για τατουάζ και για μόνιμο μακιγιάζ και να εξετάσει το κατά πόσο υφίσταται ανάγκη επιβολής περιορισμού της χρήσης τους σε επίπεδο ΕΕ. Ο ECHA διενήργησε την αξιολόγηση σε συνεργασία με τις αρχές της Νορβηγίας, της Ιταλίας και της Δανίας. Στις εργασίες συνέβαλαν και οι αρχές της Γερμανίας.

Η έρευνα αφορούσε χημικά προϊόντα που είναι γνωστό ότι χρησιμοποιούνται στα μελάνια για τατουάζ και για μόνιμο μακιγιάζ και τα οποία ενδέχεται να είναι επικίνδυνα για την υγεία του ανθρώπου. Ιδιαίτερη προσοχή δόθηκε στις χημικές ουσίες που είναι καρκινογόνες, μεταλλαξιογόνες και τοξικές στην αναπαραγωγή (ΚΜΤ), στις ευαισθητοποιητικές, ερεθιστικές και διαβρωτικές του δέρματος ουσίες, στις ουσίες που είναι διαβρωτικές ή επιβλαβείς για τους οφθαλμούς, στα μέταλλα και άλλες ουσίες που περιλαμβάνονται στο ψήφισμα του Συμβουλίου της Ευρώπης σχετικά με τις απαιτήσεις και τα κριτήρια για την ασφάλεια των τατουάζ και του μόνιμου μακιγιάζ.

Οι αρχές εξέτασαν τους κινδύνους για την υγεία που ενέχουν οι εν λόγω χημικές ουσίες και διερεύνησαν τη διαθεσιμότητα ασφαλέστερων εναλλακτικών επιλογών. Επίσης, εξέτασαν τον κοινωνικοοικονομικό αντίκτυπο του περιορισμού της χρήσης τους, λαμβάνοντας υπόψη τις σχετικές επιπτώσεις στον τομέα της παρασκευής τους και στις θέσεις εργασίας στον τομέα παροχής υπηρεσιών δερματοστιξίας.

Τον Οκτώβριο του 2017, η πρόταση περιορισμού υποβλήθηκε προς αξιολόγηση στην επιτροπή αξιολόγησης κινδύνων (RAC) και στην επιτροπή κοινωνικοοικονομικής ανάλυσης (SEAC). Από τον Δεκέμβριο του 2017 έως τον Ιούνιο του 2018 έλαβε χώρα ευρεία διαβούλευση σχετικά με την πρόταση. Επακολούθως, από τον Δεκέμβριο του 2018 έως τον Φεβρουάριο του 2019 έλαβε χώρα διαβούλευση σχετικά με το σχέδιο τελικής γνώμης της SEAC.

Γνώμες των επιτροπών

Οι ενοποιημένες γνώμες της RAC και της SEAC απεστάλησαν στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον Ιούνιο του 2019. Η RAC εξέτασε τους κινδύνους που ενέχουν οι χημικές ουσίες για την υγεία του ανθρώπου αξιολογώντας τα διαθέσιμα επιστημονικά στοιχεία σχετικά με την επικινδυνότητα και τους κινδύνους των ουσιών που περιλαμβάνονται στην πρόταση. Η SEAC αξιολόγησε τα οφέλη της πρότασης για την υγεία του ανθρώπου καθώς και το σχετικό κόστος και άλλες κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις.

Αμφότερες οι επιτροπές συμφώνησαν ότι η πρόταση περιορισμού, με κάποιες τροποποιήσεις, θα αποτελέσει το προσφορότερο μέσο για τον έλεγχο των κινδύνων που ενέχουν οι επικίνδυνες χημικές ουσίες οι οποίες περιέχονται στα μελάνια για τατουάζ και για μόνιμο μακιγιάζ σε επίπεδο ΕΕ.

Η RAC αξιολόγησε επίσης το αν από τον προτεινόμενο περιορισμό θα πρέπει να εξαιρεθούν ορισμένα πιγμέντα ή χρωστικές ύλες. Η επιτροπή κατέληξε στο συμπέρασμα ότι δεν μπορεί να αποκλειστεί ο κίνδυνος πρόκλησης καρκίνου και άλλων δυσμενών επιδράσεων στην υγεία. Η RAC επισήμανε ότι με βάση τις πληροφορίες που ελήφθησαν κατά τη διάρκεια της διαβούλευσης, μόνο για δύο χρωστικές ύλες δεν υπήρχαν επί του παρόντος ασφαλέστερες και τεχνικά επαρκείς εναλλακτικές επιλογές, τις χρωστικές Pigment Blue 15:3 και Pigment Green 7. Η SEAC εξέτασε τις κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις του περιορισμού των εν λόγω δύο χρωστικών και συνέστησε να δοθεί περαιτέρω χρόνος στον κλάδο ώστε να εντοπίσει και να μεταβεί σε ασφαλέστερες εναλλακτικές ουσίες.

Συνολικά, η SEAC κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο περιορισμός δεν θα έχει σημαντικές αρνητικές οικονομικές επιπτώσεις στις αλυσίδες εφοδιασμού, ούτε θα προκαλέσει σημαντικές αυξήσεις των τιμών για τους καταναλωτές. Η επιτροπή συμφώνησε επίσης ότι ο περιορισμός θα ελαχιστοποιήσει τον κίνδυνο αναποτελεσματικής υποκατάστασης.

Αμφότερες οι επιτροπές συμφώνησαν ότι η προτεινόμενη μεταβατική περίοδος διάρκειας 12 μηνών είναι επαρκής για τους ενδιαφερόμενους φορείς προκειμένου να προσαρμόσουν τις εργασίες τους.

Απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και των κρατών μελών της ΕΕ

Ο περιορισμός υποστηρίχθηκε από τα κράτη μέλη της ΕΕ τον Ιούλιο του 2020 και εγκρίθηκε από την Επιτροπή τον Δεκέμβριο του 2020.

Ο περιορισμός εναρμονίζει τα μέτρα για την επικινδυνότητα των χημικών ουσιών που περιέχονται στα μελάνια για τατουάζ και για μόνιμο μακιγιάζ και διασφαλίζει ισότιμα την προστασία όλων των πολιτών της ΕΕ. Στο παρελθόν, δεν υφίστατο ειδική νομοθεσία σε επίπεδο ΕΕ, αν και ορισμένα κράτη μέλη διέθεταν παρόμοια εθνική νομοθεσία.

Με την εν λόγω νομοθεσία θα περιοριστεί η χρήση περισσότερων από 4 000 επικίνδυνων χημικών ουσιών στα μελάνια για τατουάζ και για μόνιμο μακιγιάζ. Με τον περιορισμό θεσπίζονται μέγιστα όρια συγκέντρωσης για μεμονωμένες ουσίες ή ομάδες ουσιών που χρησιμοποιούνται στα μελάνια για τατουάζ ή για μόνιμο μακιγιάζ. Παραδείγματα χημικών ουσιών είναι ορισμένα αζωχρώματα, οι καρκινογόνες αρωματικές αμίνες, οι πολυκυκλικοί αρωματικοί υδρογονάνθρακες (ΠΑΥ), μέταλλα και η μεθανόλη.

Οι νέοι κανόνες αρχίζουν να εφαρμόζονται στην ΕΕ/ΕΟΧ από τις 4 Ιανουαρίου 2022, ενώ σε ό,τι αφορά τις χρωστικές Pigment Blue 15:3 και Pigment Green 7, για τις οποίες η Επιτροπή και τα κράτη μέλη συμφώνησαν να ισχύσει μεταβατική περίοδος διάρκειας 24 μηνών, από τις 4 Ιανουαρίου 2023.

Σύμφωνα με τον περιορισμό, απαιτείται επίσης να αναφέρεται στις ετικέτες των προϊόντων αυτών ότι τα μείγματα προορίζονται για τατουάζ και μόνιμο μακιγιάζ. Επίσης, στην ετικέτα πρέπει να περιλαμβάνεται κατάλογος με τα συστατικά και οι σχετικές δηλώσεις ασφαλείας.

Για να διασφαλιστεί η προστασία των πολιτών και μακροπρόθεσμα, η Επιτροπή αποφάσισε ότι με τον περιορισμό θα περιοριστεί αυτόματα στο μέλλον και η χρήση των χημικών ουσιών οι οποίες:

1. ταξινομούνται σε επίπεδο ΕΕ ως:

• καρκινογόνες, μεταλλαξιογόνες ή τοξικές στην αναπαραγωγή
• ευαισθητοποιητικές του δέρματος,
• διαβρωτικές για το δέρμα,
• ερεθιστικές του δέρματος,
• ερεθιστικές για τους οφθαλμούς, ή
• επιβλαβείς για τους οφθαλμούς.

2. περιλαμβάνονται στον κανονισμό για τα καλλυντικά προϊόντα (κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1223/2009) ως:

• ουσίες που απαγορεύονται στα καλλυντικά προϊόντα, δηλ. παράρτημα II του κανονισμού για τα καλλυντικά προϊόντα.
• ουσίες/χρωστικές ύλες που απαριθμούνται στο παράρτημα IV του κανονισμού για τα καλλυντικά προϊόντα και για τις οποίες ισχύουν οι ακόλουθες προϋποθέσεις όσον αφορά τη χρήση τους:
  • να μην χρησιμοποιούνται σε προϊόντα εφαρμοζόμενα στους βλεννογόνους,
  • να μην χρησιμοποιούνται σε προϊόντα για τα μάτια,
  • επιτρέπονται μόνο σε προϊόντα που ξεπλένονται μετά τη χρήση, και
  • άλλες προϋποθέσεις, όπως όσον αφορά την καθαρότητα, οι οποίες απαριθμούνται στο παράρτημα IV.